Bệnh lỵ trực trùng

Đường lây

Bệnh lỵ trực trùng do vi khuẩn lỵ (Shigella) gây ra, khác với bệnh kiết lỵ do ký sinh trùng amíp. Bệnh lỵ trực trùng lây theo đường ăn uống và rất có thể gây thành dịch lớn, bởi trực trùng lỵ có khả năng tồn tại trong thiên nhiên khá lâu (nước ngọt, rau sống, thức ăn từ 7-10 ngày) và có thể sống lâu hơn nữa (trong quần áo, đồ dùng của người bệnh lỵ hoặc trong đất có khi tới  từ 6-7 tuần lễ).

Nguồn lây bệnh là người đang mắc bệnh lỵ trực trùng và người lành mang trực trùng lỵ. Từ những đối tượng này, trực trùng lỵ theo phân, theo thức ăn, nước uống bị nhiễm trực trùng lỵ đi ra ngoài làm ô nhiễm môi trường xung quanh - nhất là ô nhiễm nguồn nước, từ đây trực trùng lỵ lan theo các loại thực phẩm dùng nước bị ô nhiễm để rửa (rau, thịt, cá...) và lây sang cho người lành theo con đường ăn uống. 

Lỵ trực trùng có 4 nhóm, nhưng hay gặp nhất ở Việt Nam là lỵ trực trùng nhóm 4 (S. flexneri) và nhóm gây bệnh nặng nhất là lỵ nhóm 1, rất dễ gây tử vong nếu không phát hiện, điều trị kịp thời. Mọi người đều có thể mắc bệnh lỵ trực trùng, đặc biệt là những người chưa có miễn dịch chống lại trực trùng lỵ.

Biểu hiện

Sau khi có một lượng lớn trực trùng lỵ vào trong cơ thể khoảng vài ba ngày là bắt đầu xuất hiện các triệu chứng sốt cao, rối loạn tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, nôn, đi lỏng nhiều lần, phân có máu. Giai đoạn đầu, phân còn có khuôn nhưng sau một thời gian ngắn, phân sẽ lỏng kèm theo có chất nhầy, máu. Bệnh lỵ trực trùng thuộc dạng nặng sẽ đi ngoài nhiều lần, cho nên xảy ra hiện tượng mất nước và chất điện giải có khi rất trầm trọng dẫn đến tử vong, nhất là ở trẻ em và người cao tuổi.

Để phòng bệnh lỵ trực trùng có hiệu quả cần giữ gìn vệ sinh, quản lý chất thải và phân của người bệnh đúng quy định như cho vào hố xí, có các chất sát khuẩn mạnh kèm theo như vôi bột, cloramin, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Không được xả phân và giặt quần áo của người bệnh lỵ ra sông suối, ao hồ... Không ăn rau sống, không ăn tiết canh, gỏi, nem chạo, nem chua (nếu đang có dịch); không uống nước chưa được đun sôi hay ăn những loại kem không đảm bảo vệ sinh. Rửa tay sau khi đi đại tiện và trước khi ăn. Tham gia giữ gìn vệ sinh môi trường thật tốt, đặc biệt là những vùng đang có bệnh lỵ trực trùng xảy ra.

PGS-TS Bùi Khắc Hậu