Bên lề Hội nghị An ninh hàng hải tại Đông Nam Á tại TP.HCM, 2 học giả Carl Baker và Swee Lean Collin Koh nhận định với Thanh Niên về việc Trung Quốc (TQ) đẩy mạnh yêu sách “đường lưỡi bò”. Cùng vấn đề trên, GS Carl Thayer cũng đưa ra những đánh giá trong phần trả lời phỏng vấn qua thư điện tử của Thanh Niên.
TQ đang triển khai kế hoạch tuyên truyền quy mô lớn với sự tham gia của 13 bộ ngành để “tăng cường nhận thức” về bản đồ đường 9 đoạn trên biển Đông cũng như nhấn mạnh chủ quyền ở biển Hoa Đông. Ông có nhận định gì về động thái này và những hậu quả của nó?
GS Carl Thayer, Học viện Quốc phòng Úc: Theo tôi, TQ đang bị chia rẽ. Có đến 9 cơ quan nước này đang cạnh tranh lẫn nhau về quyền lợi trên biển Đông và đưa ra những kế hoạch hoạt động riêng để cố gắng áp đặt quyền tài phán trong khu vực bản đồ 9 đoạn. Vì thế, Bộ Ngoại giao nước này được giao trách nhiệm “gỡ gạc” lại uy tín của TQ sau khi nhiều bên phản đối những hành động cứng rắn của các cơ quan khác.
|
|
Vừa qua, một người phát ngôn của Bộ Ngoại giao TQ tuyên bố không nước nào được quyền yêu sách trên cả biển Đông. Điều này đồng nghĩa với việc vùng biển bên trong “đường lưỡi bò” không được xem như lãnh hải của riêng nước nào. Các nhà phân tích cho rằng tuyên bố trên có ý nghĩa rằng TQ “không độc chiếm” biển Đông mà tuyên bố chủ quyền đối với một số hoặc tất cả các đảo, đá, rạn san hô trong “đường lưỡi bò”. Động thái này đưa TQ đến gần hơn nhưng vẫn không phù hợp luật quốc tế, bao gồm Công ước LHQ về luật Biển (UNCLOS).
Tóm lại, đang có sự tranh chấp nội bộ diễn ra trong quá trình chuyển giao lãnh đạo tại TQ. Đây là giai đoạn ẩn chứa rủi ro khi quan điểm chủ nghĩa dân tộc cực đoan có thể lấn lướt những nỗ lực ngoại giao ôn hòa.
Ông Swee Lean Collin Koh, Trường nghiên cứu quốc tế Rajaratnam (Singapore): Nhiều năm qua, những tuyên bố chủ quyền TQ hầu hết dựa vào cơ sở lịch sử thời cổ đại. Tuy nhiên, “đường lưỡi bò” là thể hiện chính sách cụ thể nhất các yêu sách của nước này. Việc TQ gia tăng tuyên truyền nhấn mạnh “đường lưỡi bò” theo tôi có thể xuất phát từ một số lý do sau:
Gần đây, ngoài các nước trong khu vực phản bác những luận điểm từ TQ còn các cường quốc ngoài khu vực như Mỹ và Ấn Độ cũng thể hiện rõ quan điểm chú trọng khu vực Đông Nam Á. Những diễn biến này khiến TQ cảm thấy cần đẩy mạnh tuyên bố chủ quyền trên biển Đông.
Về hệ quả, luận điểm của TQ chắc chắn sẽ bị nhiều bên phản đối và dẫn đến tình hình trong khu vực thêm phức tạp khi một số bên tiếp tục tăng cường lực lượng quân sự.
Ông Carl Baker, Giám đốc diễn đàn Thái Bình Dương, Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Mỹ): Hầu như không bên nào đồng ý với “đường lưỡi bò” và TQ thừa biết điều đó. Tuy nhiên, TQ vẫn công bố “đường lưỡi bò” nhằm dựa vào đó để thương lượng, đòi hỏi chủ quyền đối với các đảo, đá, rạn san hô nằm trong khu vực này.
Gần đây, “đường lưỡi bò” xuất hiện trong nhiều chuyên san khoa học nổi tiếng như Science, Nature và một số bản đồ trên thế giới. Ông nghĩ VN nên đối phó bằng cách nào để tăng cường nhận thức về chủ quyền của mình và hạn chế ảnh hưởng bởi sự tuyên truyền của TQ?
Ông Thayer: Tôi không nghĩ TQ tuyên truyền “thành công” vì quốc tế không hề công nhận đường 9 đoạn và nước này cũng không có yêu sách rõ ràng với bản đồ này. Vì thế, VN và các nước ASEAN cần yêu cầu TQ làm rõ các tuyên bố chủ quyền. Nếu vùng biển bên trong bản đồ 9 đoạn không phải là lãnh hải thì TQ tuyên bố chủ quyền gì? Nếu TQ dựa vào lập luận rằng các hòn đảo nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của mình thì khu vực này cũng chồng chéo với các nước khác nên mọi phân xử đều phải dựa trên UNCLOS.
Ngoài ra, VN cần tăng cường hơn nữa nỗ lực để đảm bảo ASEAN đồng thuận về vấn đề giải quyết tranh chấp trên biển Đông, đặc biệt là Bộ quy tắc ứng xử biển Đông (COC). VN nên có một bản đồ riêng làm cơ sở tuyên bố chủ quyền. Theo tôi, có lẽ cũng cần có một sách trắng về biển Đông để VN nêu rõ cơ sở lịch sử và pháp lý đối với chủ quyền tại đây.
Ông Koh: Tôi nghĩ VN cần thực hiện và công bố rộng rãi với thế giới các nghiên cứu về chủ quyền trên biển Đông để làm đối trọng với những tuyên bố của TQ. Các nghiên cứu này cần tập trung vào những vấn đề trong tuyên bố chủ quyền của TQ. Có lẽ cũng cần chính thức thiết lập một cơ quan trực thuộc chính phủ chuyên trách biển Đông, tập hợp nhân sự từ giới ngoại giao, quân đội và những nhà nghiên cứu. Cơ quan này phụ trách hoạch định chính sách toàn diện về biển Đông và kết nối có tính hệ thống giữa những đơn vị khác. Thứ hai, cơ quan này trở thành trung tâm lưu trữ mọi dữ liệu, nghiên cứu học thuật về biển Đông cũng như đóng vai trò nút thắt quan trọng để thúc đẩy hợp tác trong vùng biển này. Cũng có thể hợp tác với các nước khác trong khu vực để nghiên cứu chung về biển Đông để phản bác lại những thông tin sai lạc từ phía TQ.
|
Đẩy mạnh an ninh hàng hải tại Đông Nam Á Sau 2 ngày thảo luận, hội thảo quốc tế với chủ đề “An ninh hàng hải tại Đông Nam Á: An toàn hàng hải và môi trường biển” tại TP.HCM với sự tham dự của 40 đại biểu từ nhiều nước đã kết thúc vào chiều 30.3.
Về tình hình an toàn hàng hải và môi trường biển ở Đông Nam Á, các học giả cho rằng khu vực này có các tuyến hàng hải đóng vai trò quan trọng cùng hệ sinh thái biển lớn nhưng lại đang xuất hiện nhiều nguy cơ. Những tranh chấp chủ quyền càng gây khó khăn trong việc quản lý và thực thi an toàn hàng hải cũng như môi trường biển. Vì thế, các nước cần tăng cường quan hệ hợp tác trong vấn đề này. Về khuôn khổ pháp lý, các đại biểu cho rằng Công ước LHQ về luật Biển năm 1982 và những công ước của Tổ chức Hàng hải quốc tế vẫn là nền tảng quan trọng. Nền tảng này bao gồm quy định về quyền và nghĩa vụ của các quốc gia ven biển, quốc gia mà tàu mang cờ và các quốc gia cảng biển. Bên cạnh các khuôn khổ quốc tế, các nước Đông Nam Á cũng đã thiết lập một số khuôn khổ hợp tác trong lĩnh vực an toàn hàng hải và bảo vệ môi trường biển. Về các đề xuất hợp tác trong khu vực, hội nghị nhấn mạnh một trong những yếu tố quan trọng để tạo ra môi trường biển và hàng hải an toàn là ý chí chính trị của các quốc gia trong việc phối hợp chính sách và hành động. |
Ngô Minh Trí
(thực hiện)
Bình luận