Nhiễm độc vì ong đốt

Khi bị ong đốt, thường thì chúng sẽ tiết chất độc, bỏ lại luôn phần vòi độc và một phần bụng của chúng. Vòi độc của ong nằm ở phần đuôi bụng chứ không phải nằm ở miệng như một số loài khác. Nhiễm độc do ong đốt là do bị nhiễm nọc độc của ong, nọc độc đến mức có thể gây tử vong cho nạn nhân.

Trong nọc của ong có nhiều chất cực độc. Bằng những phân tích hóa học, người ta thấy các thành phần độc của nọc ong bao gồm: melittin, apamine, chất làm vỡ dưỡng bào, phospholipase A2, phospholipases B, hyaluronidase, histamine, dopamine, các monosaccharit, một số lipid và nhiều chất khác. Trong đó nhiều nhất là melittin và phospholipase A2.

Tay sưng húp do ong đốt - Ảnh: Wikimedia

Trong các chất trên, chất làm vỡ dưỡng bào, hyaluronidase và histamine làm giãn mạch, tăng thoát dịch, sưng, phù nề và làm cho chỗ đốt sưng to, đỏ ửng một cách rõ nét. Dopamin là các chất kích thích hệ tim mạch và làm cho nhịp tim đập nhanh, nhất là khi bị nhiễm độc nặng. Melittin là một loại pep-tit gồm 70 a-xit amin, trong đó có 26 a-xit amin không có liên kết cystein. Đây là thành tố chủ đạo gây ra tan máu và dung giải hồng cầu. Đồng thời, chính melittin cũng là chất có khả năng làm biến đổi điện thế màng ở những cơ quan nhận cảm đau, làm cho người bị đốt có cảm giác đau ngay cả với những kích thích nhỏ nhất.

Nếu bị ong đốt, điều cần làm là bôi hồ nước lên chỗ đốt để làm mát tại chỗ, sẽ giảm sưng, giảm ngứa và đợi cho cơ thể loại bỏ chất độc đi. Nếu bị ong đốt quá nhiều, đốt ở những vùng nguy hiểm như mặt, mũi, cổ, gáy, hoặc khi có các triệu chứng khó thở, tím da, thì cần đưa đi cấp cứu ngay.

Apamin là một chất thành phần có khả năng làm bất hoạt bơm can-xi ở màng tế bào, do đó sẽ làm tê liệt hoạt động của hệ thần kinh và hoạt động cơ. Ở một mức độ nào đó nó sẽ gây ra liệt cơ hô hấp, liệt thần kinh và tử vong. Nói chung trong các chất độc, có hai thành phần là apamin và melittin là độc nhất và gây nguy hiểm tính mạng.

Bao nhiêu con ong đốt sẽ nguy hiểm?

Khi bị ong đốt, mức độ đau càng nặng khi vị trí đốt càng có nhiều đầu mút thần kinh như mặt, gáy, cổ. Sau đó, cảm giác đau sẽ kéo dài ê ẩm. Sau vài giờ, chỗ đốt đỏ ửng, sưng lên và nổi hằn trên da như một cái nhọt bọc, kèm theo hơi ngứa. Ong càng to, chất độc càng nhiều thì càng gây sưng to. Chỉ khoảng sau 12-24 giờ, vết đốt sẽ sưng tối đa, nổi rõ và các triệu chứng trở lên điển hình. Các triệu chứng khác có thể có như phát sốt, chóng mặt, buồn nôn, nôn, khó thở, tím tái. Nặng thì sẽ hôn mê và dẫn đến tử vong.

Người ta ước lượng rằng, khi bị 50 con ong đốt  có thể dẫn đến rối loạn chức năng hô hấp, tan máu, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, viêm gan, suy thận cấp. Còn nếu trên 100 con ong đốt thì có thể gây tử vong nhanh chóng, đặc biệt là ở những người có cơ địa dị ứng như hen, ngứa da, chàm...

BS Yên Lâm Phúc