Nhà báo Nguyễn Quang Thọ và tình yêu máu thịt dành cho tiếng Việt

Tại Đường sách TP.HCM, nhà báo Nguyễn Quang Thọ đã có buổi ra mắt sách Người Việt nói tiếng Việt (do NXB Tổng hợp TP.HCM ấn hành) đầy xúc động, như tình yêu máu thịt ông dành cho tiếng Việt.

Về lý do để có tập sách Người Việt nói tiếng Việt, tác giả cho biết trong khoảng 10 năm, ông đặt mình vào vai trò "con mọt sách" để "gặm nhấm" một loạt từ điển đã ấn hành. Qua đó, ông phát hiện còn có nhiều, rất nhiều câu thành ngữ, tục ngữ bị bỏ sót, hoặc đã thâu nhận nhưng cách giải thích, theo ông, là chưa thỏa đáng, cần hiểu theo cách khác.

QUỲNH MY

Cẩm nang sưu tập, khảo cứu về thành ngữ, tục ngữ 

Nhà báo Nguyễn Quang Thọ đã mày mò ghi chép một cách nhẫn nại và bắt đầu quá trình viết từ 1 từ đến hơn 100.000 từ. Dần dà tác giả thấy cần đối chiếu với những từ điển của các tác giả khác. Theo ông, càng nhiều lần sử dụng từ điển, chúng ta sẽ càng học được nhiều hơn, hiểu kỹ hơn và yêu quý hơn tiếng mẹ đẻ; nhưng đồng thời cái cảm giác tiếc nuối, xót xa xen lẫn lo âu cũng lớn dần lên khi thấy nhiều từ ngữ bị bỏ sót hoặc giải nghĩa sai lệch.

Tập sách như một cẩm nang đề cập đến những sưu tập, khảo cứu về thành ngữ, tục ngữ tiếng Việt trước nay bị các từ điển bỏ sót, hoặc trao đổi lại phần giải nghĩa.

Người Việt nói tiếng Việt dày hơn 380 trang, sưu tập hơn 600 thành ngữ và tục ngữ không có mặt trong từ điển, mặc dù rất thông dụng trong đời sống. Sách gồm ba phần chính: Mắt thấy tai nghe; Nói gần nói xa, chẳng qua nói thật; "Đánh trống qua cửa nhà sấm"; cùng phần "Ghi thêm": Trông người lại ngẫm đến ta, Nhìn vào miệng người bình dân...

Nguyễn Quang Thọ chia sẻ: "Cuốn sách này không giúp bạn trả lời được hết mọi câu hỏi, thậm chí còn làm bạn đặt ra nhiều câu hỏi, nhưng chúng tôi hy vọng đem đến cho bạn đọc một cách tiếp cận mới với những vấn đề còn đang vướng mắc, cung cấp ngữ liệu cho nhiều thành ngữ, tục ngữ bị bỏ sót, trao đổi về những lời giải nghĩa, theo tôi, là chưa chuẩn và lưu ý vài sai sót kỹ thuật khá nghiêm trọng trong từ điển… Vốn từ của một dân tộc là vô cùng lớn, không ai biết hết được. Muốn biết nhiều thì phải học nhiều".

QUỲNH MY

Mục đích ban đầu chỉ vì tác giả từng có việc cần tham khảo cho nghiệp vụ báo chí và nghiên cứu nên đã tham khảo nhiều nguồn từ điển: Đại từ điển Tiếng Việt (NXB Văn hóa - Thông tin, 1998 do Nguyễn Như Ý chủ biên); Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (của Nguyễn Lân, NXB Khoa học Xã hội, 1997); Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Nam (của Vũ Dung, Vũ Thúy Anh, Vũ Quang Hào, NXB Văn hóa - Thông tin, 2001); Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Nam trong hành chức (NXB Khoa học xã hội, 2015 do Đỗ Thị Kim Liên chủ biên)… Từ đó, ông ghi nhận về sự vắng mặt của các thành ngữ, trong khi vốn tiếng Việt lại vô cùng phong phú, nhiều từ ngữ mới xuất hiện, dãy thành ngữ cần tìm ra giải nghĩa trọn vẹn ngày một nhiều hơn. Đây thật sự là một thách thức vừa khó nhằn vừa thú vị mà nhà báo Nguyễn Quang Thọ muốn dấn thân để tìm ra lời giải.

Đọc Người Việt nói tiếng Việt, độc giả sẽ thấy những thành ngữ, tục ngữ còn bị bỏ sót, hoặc từ điển giải thích mà ông Nguyễn Quang Thọ cho rằng chưa chính xác như: Nhạt như nước ốc ao bèo; Bầu sao nấu nước ao cũng ngọt; Làm ruộng thì gia, làm nhà thì tốn; Bảo hoàng hơn vua; Mồm như cái tỉ vịt… 

QUỲNH MY

Bên cạnh đó, có rất nhiều từ thú vị trong Người Việt nói tiếng Việt mà chúng ta bắt gặp và nghe thấy đâu đó trong đời sống thường ngày như: Để Mị nói cho mà nghe; Ăn cơm trước kẻng; Chạy mất dép; Tiền trao cháo múc; Nằm mơ giữa ban ngày; Mảnh tình vắt vai; Xuống dốc không phanh; Cạp đất mà ăn; Nói cho vuông; Cầm đèn chạy trước ô tô; Nhà mặt phố, bố làm quan; Liều ăn nhiều; Khóc tiếng Miên; Ngon nhức nách; Tới luôn đi bác tài; Được ăn cả, ngã nằm luôn; Hồng nhan bạc tỉ; Máy bay bà già, phi công trẻ; Lặn không sủi tăm…