Dược phẩm thường được cho là chịu trách nhiệm cho sự tăng cân này. Trước khi “đổ tội” cho thuốc là thủ phạm gây tăng cân, cần phải xem xét ở nhiều khía cạnh. Một vài loại thuốc gây ra sự tăng cân chậm, ổn định trong một khoảng thời gian nào đó. Một số loại thuốc khác có thể gây tăng cân rõ rệt trong vòng chỉ một tuần.
Nhiều lý do tăng cân
Những loại thuốc gây tăng cân cũng có thể làm tăng sự thèm ăn ở bệnh nhân, thúc đẩy bệnh nhân ăn nhiều hơn hoặc làm giảm lại sự chuyển hóa. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân tăng cân do những loại thuốc này gây ra, họ có thể giảm cân một cách dễ dàng. Nếu bạn vẫn tập thể dục một cách đều đặn, không ăn nhiều nhưng vẫn tiếp tục tăng cân thì loại thuốc mà bạn đang sử dụng có thể chịu trách nhiệm cho sự tăng cân đó.
Cách đây không lâu, một nghiên cứu đã được thực hiện chứng minh rằng thuốc trầm cảm tricylic (Elavil và Tofranil) gây giảm thiểu tốc độ chuyển hóa tới l0%. Những loại thuốc kháng trầm cảm thế hệ cũ này sẽ tác động đến các chất dẫn truyền thần kinh, gây ra một loạt tác dụng phụ mà nổi bật nhất là tác dụng phụ gây tăng cân. Những loại thuốc kháng trầm cảm mới hơn không có tác dụng phụ đó.
Những bệnh nhân bị tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, loạn thần kinh hoặc những rối loạn tâm thần khác có thể được kê thuốc Zyprexa (olanzapine) hoặc-Risperdal. Cả 2 loại thuốc trên có liên quan đến sự tăng cân nhưng chúng được xem là tốt hơn những loại thuốc cũ như Haldol, những thuốc này kích thích sự thèm ăn và có thể làm chậm tốc độ chuyển hóa của bệnh nhân. Riêng thuốc Lithium thì khá “nổi đình, nổi đám” trong việc gây tăng cân. Có khoảng l/3 đến 2/3 bệnh nhân sử dụng Lithium được báo cáo là tăng cân. Chúng làm tăng sự thèm ăn, làm chậm sự chuyển hóa và tăng sự giữ nước cơ thể. Hiện tượng giữ nước không phải là sự tăng cân thực thụ, tuy nhiên nó sẽ làm cho bệnh nhân cảm thấy như họ đang trở nên béo phì. Những bệnh nhân sử dụng Lithium có thể tăng 9 kg-12,5 kg trong một năm.
Nên báo cho bác sĩ biết
Trước khi bạn sử dụng một loại thuốc nào đó, cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ xem loại thuốc này có gây tăng cân cho những bệnh nhân trước đó hay không. Thậm chí, nếu tăng cân không được liệt kê trong những tác dụng phụ của thuốc nhưng khi bạn tăng cân cũng phải báo cho bác sĩ hay nhờ đó bác sĩ có thể biết dạng bệnh nhân nào có thể bị tăng cân.
Nếu bạn nghi ngờ mình đang bị tăng cân thì cũng không nên ngưng sử dụng thuốc. Một số bệnh nhân đang dùng thuốc và bị tăng cân, họ lập tức ngưng sử dụng thuốc cho dù nguyên nhân chưa xác định rõ là do thuốc gây tăng cân hay là do một nguyên nhân khác. Khi dùng một loại thuốc điều trị nào đó, bạn không nên ngưng sử dụng một cách đột ngột mà nên hỏi bác sĩ của bạn xem có phải thuốc ấy có tác dụng phụ gây tăng cân hay không. Nếu quả thật là sự tăng cân do tác dụng phụ của thuốc gây ra, bạn có thể yêu cầu bác sĩ thay thế một loại thuốc khác.
Khi gặp một loại thuốc kích thích sự thèm ăn, bạn cần phải ăn uống “sành điệu”. Chú trọng vào những loại thức ăn và thức uống có năng lượng thấp giúp bạn thấy no nhưng sẽ không làm bạn béo phì, nên ăn nhiều rau cải và trái cây thay vì bánh kẹo. Có thể nhai một mẫu kẹo cao su không đường nếu bạn cảm thấy đói cồn cào. Bên cạnh đó cũng cần phải có những hoạt động thể chất, đi bộ cầu thang thay vì sử dụng thang máy. Nên tập thể dục đều đặn 3 hoặc 4 lần trong ngày. Trong khi chưa có cách gì để can thiệp vào những tác dụng phụ gây tăng cân của thuốc thì tập thể dục có thể tiêu thụ năng lượng dư thừa và tạm thời hỗ trợ cho sự chuyển hóa.
|
Thuốc gây tăng cân đáng chú ý Thuốc trị động kinh phổ biến Depakote (valproate) có thể làm cho bệnh nhân tăng 27 kg trong một năm. Thuốc trị đau nửa đầu có thể gây tăng cân ngay khi vừa sử dụng. Những loại thuốc trị cao huyết áp như Atenolol có thể đôi lúc gây tăng cân. Những loại steroid dùng trong điều trị những căn bệnh về viêm khớp, thấp khớp, viêm mãn tính... có thể làm tăng cân nhiều và bệnh nhân sử dụng steroid đã báo cáo rằng họ cảm thấy thèm ăn, mau đói. Những loại thuốc steroid gây tăng cân có vẻ như tác động vào sự chuyển hóa. Những loại thuốc tránh thai có thể làm tăng khoảng hơn 2 kg mỗi năm bởi vì hàm lượng estrogen làm cho cơ thể bị giữ nước. Còn insulin là một loại hormone “tiêu mỡ”, vì vậy bệnh nhân rất dễ tăng cân khi sử dụng insulin hoặc chất hoạt hóa insulin chẳng hạn như Actos, có thể gây tăng 18 kg trong một năm. |
Theo Dược sĩ Nguyễn Bá Huy Cường / NLĐ
(ĐH Curtin - Australia)
Bình luận (0)