Lưỡi nhiệt

Do đâu?

Theo y học cổ truyền, lưỡi là mầm của tâm, miệng thuộc tỳ; tâm khí yên thì lưỡi yên, tâm khí bệnh thì lưỡi bệnh; tỳ yên thì miệng ăn biết ngon, nhận biết đủ vị của ngũ vị. Sách Nội kinh nói: “Can nhiệt thì miệng cay, thận nhiệt thì miệng mặn, tâm nhiệt thì miệng đắng...”. Lưỡi bị sứt sinh thành 2 gọi là trung thiệt. Nói chung, lưỡi bị nứt nẻ, viêm là do nhiệt, bởi khi ăn đồ cay nóng càng làm cho nhiệt tăng lên, nên không thể ăn được; còn ăn mặn nhiều thì làm cho lưỡi phù nề, giữ nước gây đau khó chịu.

Nguyên nhân gây ra lưỡi nhiệt là do uống nhiều rượu, ăn nhiều đồ ăn cay nóng, ăn nhiều chất béo ngọt làm tích nhiệt sinh ra hỏa độc, làm hại tâm tỳ; hoặc do thấp nhiệt đình đọng, tích lại ở tỳ kinh, bốc lên khoang miệng gây ra nhiệt lưỡi, nứt lưỡi.

Bệnh này mới nghe ra tưởng chừng đơn giản, dễ chữa. Nhưng do nhiều yếu tố khác nhau như: thời tiết, ăn uống, tình chí... bệnh rất hay tái phát, kéo dài vài năm, thậm chí chục năm không khỏi.

Chữa trị

Y học cổ truyền chia bệnh này thành hai thể: thực hỏa và hư hỏa. Thực hỏa là do độc hỏa ở tâm – tỳ sinh ra. Vết loét lưỡi đỏ, sưng, có mủ đau, nóng rát, miệng hôi, khô, đại tiện táo bón, nước tiểu đỏ. Phải dùng phép thanh nhiệt tả hỏa ở tâm – tỳ với bài thuốc sau: sinh địa 16g, ngọc trúc 12g, huyền sâm 12g, lá tre 16g, thạch cao 20g, chút chít 16g, cam thảo nam 16g, mộc thông 16g. Cho vào 3 chén nước, sắc kỹ còn lại 250 ml nước thuốc, chia uống 3 lần trong ngày.

Còn thể hư hỏa là do vị âm hư, thận âm hư, tân dịch giảm sinh ra với các triệu chứng: các vết loét, nứt sưng đỏ, đau nhẹ, lưỡi đỏ có khi chảy máu ở vết nứt, loét. Dùng phép dưỡng âm thanh nhiệt với bài thuốc: sa sâm 12g, mạch môn 12g, hoàng bá 12g, tri mẫu 8g, sinh địa 16g, ngọc trúc 12g, huyền sâm 12g, cỏ nhọ nồi 12g, đan bì 8g, cam thảo 4g. Cho vào 3 chén nước, sắc kỹ, chắt lấy 250 ml nước thuốc chia uống 3 lần trong ngày.

Ngoài ra có thể dùng đồ ăn, thức uống hằng ngày để chữa nứt lưỡi nhiệt lưỡi đơn giản như sau: hạt sen 30g, củ cải 250g nấu lên ăn ngày 2 lần, ăn cái, uống nước; hoặc đậu xanh 50g, sinh địa 30g nấu chín nhừ, bỏ bã sinh địa, ăn đậu xanh và uống nước ngày 1 thang; hạt muồng sao (thảo quyết minh) 10g, tri mẫu 10g pha với nước sôi như pha trà uống hằng ngày; tâm sen sao 5g pha với nước sôi như pha trà uống hằng ngày; hay rễ tường vi 30g, cam thảo 5g sắc uống thay nước trà. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây để bổ sung vitamin C.

Vũ Quốc Trung