Hiếm có một vùng đất nào có lắm người đỗ đạt, nổi danh nhờ sự học như làng Quỳnh (nay là xã Quỳnh Đôi, H.Quỳnh Lưu, Nghệ An), quê hương của bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương.
Tượng Bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương, một trong những người thành danh của làng Quỳnh, được dựng trong khu tưởng niệm nữ sĩ tại làng Quỳnh - Ảnh: Khánh Hoan
|
Hàng trăm hiền tài, danh sĩ
Ông Phan Hữu Thịnh (87 tuổi, người con làng Quỳnh, từng là chuyên viên cao cấp Ban Tuyên huấn T.Ư) đã có 13 đầu sách viết về đất và con người làng Quỳnh, cho biết: năm 1449, làng Quỳnh có người đầu tiên đi thi. Từ đó đến năm 1919, trong 470 năm, làng Quỳnh có 531 người đỗ tú tài, 208 cử nhân (chiếm 10-11% của cả tỉnh Nghệ Tĩnh). Về đại khoa (khoa thi cấp quốc gia, người dự thi đã vượt qua các kỳ thi Hương, Hội, Đình) có 4 phó bảng, 6 tiến sĩ, 2 hoàng giáp, 1 thám hoa, 1 bảng nhãn…Ông Thịnh cũng cho biết, ngoài những hiền tài, danh sĩ nổi tiếng như: bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương; ông Hồ Sĩ Dương (đỗ tiến sĩ năm 1652, tể tướng, được phong Thượng trụ quốc, Duệ Quận công); ông Hồ Sĩ Đống (2 lần đỗ Hoàng giáp năm 1772, giữ chức Tham sự đốc phủ sứ, có công dẹp loạn kiêu binh)…, thì không thống kê xuể làng Quỳnh xưa có bao nhiêu thầy đồ dạy học.
Nhờ khổ học nên làng Quỳnh thời nào cũng có bậc hiền tài, danh sĩ. Chấm dứt thời khoa bảng, sau này, làng Quỳnh sản sinh nhiều tài năng trên nhiều lĩnh vực, như: Hồ Tùng Mậu, Cù Chính Lan, Phan Cự Nhân, Phan Cự Đệ, Văn Như Cương… Theo thống kê của xã, người