Định danh tài khoản mạng xã hội liệu có dễ dàng?

Theo Thứ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Thanh Lâm, sắp tới sẽ yêu cầu tất cả chủ tài khoản mạng xã hội, kể cả mạng xã hội nước ngoài như Facebook, TikTok, YouTube… phải xác thực danh tính. "Với các tài khoản mạng xã hội không định danh sẽ bị đấu tranh, ngăn chặn, xử lý với các mức độ khác nhau", ông Lâm nêu tại phiên giải trình về thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống mua bán người do Ủy ban Tư pháp Quốc hội tổ chức hôm 8.5.

Việc xác thực danh tính đã được Facebook thực hiện từ khá lâu trên phạm vi toàn cầu, trong đó có việc buộc người dùng cung cấp giấy tờ cá nhân do chính phủ cấp để thông tin trên tài khoản phải trùng với người sở hữu. Quy định này tới nay vẫn còn hiệu lực nhưng không thực sự hiệu quả khi tài khoản ảo, giả mạo vẫn tràn lan mà Facebook chưa có biện pháp xử lý nào khác ngoài tạm khóa cho tới khi người dùng cung cấp giấy tờ theo yêu cầu.

Anh Quân

Khác với "lấy tick xanh chính chủ", việc xác định danh tính như đã nêu trên là quá trình đối chiếu trùng khớp thông tin định danh của người sở hữu với tài khoản sử dụng ở các dịch vụ trên không gian mạng như Facebook, TikTok, YouTube, Twitter... Trong khi đó, lấy tick xanh nhằm xác thực tài khoản của người nổi tiếng để tránh giả mạo, nhưng gần đây Facebook, Twitter đều bán xác thực theo gói thuê bao tháng nên dấu hiệu này không còn mang nhiều ý nghĩa đảm bảo mức độ uy tín của những nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội trong các lĩnh vực khác nhau.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn - Giám đốc công nghệ Công ty an ninh mạng NCS, việc định danh các tài khoản số (bao gồm tài khoản mạng xã hội, mạng chia sẻ, mạng OTT và các dịch vụ online khác) là rất cần thiết vì một môi trường mạng lành mạnh, văn minh.

"Ngày càng có nhiều hoạt động của người dân chuyển dịch từ môi trường thực sang không gian số. Việc quản lý, định danh tài khoản số sẽ giúp hệ thống luật pháp được áp dụng một cách thống nhất, bình đẳng, không phân biệt đời thực hay trên mạng, góp phần loại bỏ nội dung xấu, sai trái, vi phạm pháp luật hoặc gây hại cho xã hội trên không gian mạng. Việc này còn nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cá nhân và tổ chức khi tham gia vào không gian mạng", ông Sơn nêu quan điểm.

Tuy nhiên, cơ quan quản lý phải giải quyết rất nhiều yếu tố để hiện thực hóa đề xuất trên, bao gồm từ điều chỉnh, bổ sung, làm mới các quy định luật pháp, xây dựng giải pháp công nghệ hỗ trợ việc giám sát, phát hiện, xử lý, lẫn thuyết phục người dùng đến làm việc, hợp tác cùng nhà cung cấp dịch vụ để tuân thủ.

Ông Sơn nhìn nhận ẩn danh để trao đổi, tương tác với người khác là một nhu cầu thực của con người, có từ trước khi mạng internet phát triển. Có những tính năng, loại hình dịch vụ được thiết kế để phục vụ nhu cầu này nên xóa bỏ ẩn danh rất khó, đòi hỏi nỗ lực của tất cả các bên, bao gồm từ cơ quan quản lý, nhà cung cấp dịch vụ và người dùng.

Chụp màn hình 

"Các nền tảng xuyên biên giới phục vụ người dùng toàn cầu, rất khó để họ tuân theo một quy định riêng nếu đó không phải là tiêu chuẩn được thừa nhận quốc tế", vị chuyên gia đánh giá. Nếu công ty cung cấp dịch vụ chấp thuận với quy định tại Việt Nam sẽ phát sinh trường hợp người dùng tạo tài khoản ở quốc gia khác nhưng vẫn dùng trong nước. Ông Vũ Ngọc Sơn cho rằng để bắt buộc tài khoản được tạo ra ngoài lãnh thổ Việt Nam nhưng khi trao đổi hoặc hoạt động tại Việt Nam phải được định danh là một bài toán khá khó.

Đồng quan điểm, chuyên gia công nghệ Bùi An nhận định việc dẹp bỏ tài khoản ảo bằng cách định danh sẽ như "hái sao trên trời". Theo anh, mạng xã hội như Facebook đang trong giai đoạn suy thoái mạnh nhất suốt chục năm qua, lượng người dùng ngày một giảm. Trong bối cảnh đó, hãng phải thêm tính năng "tạo hồ sơ phụ từ tài khoản chính" để người dùng có thể thoải mái sử dụng cho các mục đích khác nhau.

"Tài khoản ảo cũng là thứ tạo ra 'số má' cho mạng xã hội để khoe lượng người dùng. Thực tế điều này không chỉ riêng Facebook mà tồn tại ở mọi mạng xã hội", anh An nhấn mạnh. Trong khi đó, dịch vụ như YouTube, Gmail... lại càng khó hơn trong vấn đề xác thực danh tính để sử dụng tài khoản.

"Nhiều nền tảng sử dụng định danh thông qua tài khoản của một dịch vụ khác, ví dụ như tài khoản Facebook được lập thông qua email của Google, tài khoản game lại liên kết Facebook... Việc chồng chéo này sẽ rất khó khăn khi chỉ cần một dịch vụ trong chuỗi các nền tảng liên quan không tuân thủ tính định danh sẽ bị phá vỡ", ông Vũ Ngọc Sơn lý giải.

Bên cạnh đó, người dùng có quyền lựa chọn tiếp tục sử dụng tài khoản mạng xã hội hoặc dịch vụ internet hoặc không khi được yêu cầu cung cấp xác thực danh tính. "Người dùng là khách hàng của dịch vụ và họ có quyền lựa chọn dùng tiếp hoặc không sau khi đánh giá tính hợp lý của yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân", một chuyên gia công nghệ chia sẻ. Trong bối cảnh thông tin cá nhân ngày càng quan trọng và được bảo vệ gắt gao, người dùng có xu hướng ngại cung cấp dữ liệu về bản thân cho các nền tảng trên internet nhằm phòng tránh nguy cơ lộ dữ liệu.