Săn lùng lộc vừng

11/04/2009 19:00 GMT+7

(TNTS) Với nhiều đặc tính tuyệt hảo để làm kiểng, cây lộc vừng bỗng dưng trở nên... nổi tiếng và bị săn lùng ráo riết trong những năm gần đây. Chúng tôi đã làm chuyến lần về cội nguồn và vẻ đẹp nghiêng ngả của lộc vừng để lý giải vì sao loài cây này trở nên “hot” và hiếm!

Tứ quý, tam đa - con nhà đài các

Rừng núi Phú Yên được giới chơi cây cảnh đánh giá là nơi tập trung nhiều lộc vừng có tuổi thượng thừa để "hô biến" thành của riêng. Cây lộc vừng ở đây mọc ven sông suối, ao hồ, ruộng cạn... Và mọc thành rừng nhiều nhất là ở các huyện miền núi Đồng Xuân, Sông Hinh, Sơn Hòa và Tây Hòa. Mỗi năm, một mùa cây đơm bông kết trái. Trái khô tách hạt cuốn theo dòng nước "ghé" mọc dọc bờ sông suối để duy trì sự trường tồn của một loài cây hiện đang trở nên nổi tiếng. Nhiều cây lộc vừng ở rừng núi Phú Yên đã sống qua hàng trăm năm tuổi.

Lộc vừng có đặc tính sinh sống và phát triển trong môi trường gần nước. Cây có vỏ dày, sần sùi, gân guốc tạo nên dáng thế một cây cảnh đẹp rất tự nhiên. Đây là loại cây dễ thích nghi, hoa dài đỏ rực, yểu điệu và phóng khoáng. Từ lâu cây lộc vừng đã trở thành biểu tượng của sự tài lộc - thịnh vượng, được giới sành chơi xếp trong bộ bốn loại cây quý theo phong thủy phương Đông là:  sanh - sung - tùng - lộc, hay bộ "tam đa" Phước - Lộc - Thọ, tương ứng với ba loại cây: sung - lộc vừng - vạn tuế. Ngoài ra, lộc vừng còn được gắn nhiều tên quý phái khác làm đắm hồn lắm kẻ giàu -nghèo.

Ngày trước, người ta dùng vỏ cây lộc vừng sắc lấy nước, có màu nâu sậm để nhuộm quần áo, chài lưới; đọt lá non hái ăn sống với mắm, muối cũng là... món nhậu lạ. Người dân thường dùng một mảnh vỏ cây với một nắm lá bánh tẻ của lộc vừng thái nhỏ sao vàng, khử thổ sắc lấy một bát nước uống dùng chữa bệnh kiết lỵ.

Đặc biệt vào mùa hè, lộc vừng ra hoa rất đẹp, hoa kết nụ từng chuỗi dài buông lững lờ quanh thân cây. Khi lộc vừng nở hoa, dọc sông suối rực lên màu đỏ tím xác pháo như những chuỗi ngọc điểm đong đưa soi bóng, hoa rơi lấm tấm theo dòng nước, tạo nên khung cảnh thơ mộng, điểm tô cho những vùng quê thanh bình yên ả.

Hành trình săn đón 

Vẻ  đẹp của thân và hoa lộc vừng thật quá sức quyến rũ. Nhiều người đứng ngắm hoa

nở... bỗng dưng nảy sinh ý muốn bứng gốc về trồng ở nhà mình. Chính vì thế trong những năm qua, dân chơi cây cảnh trong và ngoài tỉnh Phú Yên đã để mắt tìm cách khai thác đến loài cây đặc biệt, nơi có tiềm năng lộc vừng dồi dào.
Dọc quốc lộ 1A từ thị trấn Chí Thạnh (huyện Tuy An) đến xã Hòa  Xuân Nam (huyện Đông Hòa), hai bên đường mọc lên nhan nhản những vườn ươm lộc vừng, vừa khai thác từ núi rừng ven sông suối trong tỉnh. Có vườn đang ươm trồng những cây to cao, hàng trăm năm tuổi, nặng cả tấn... Những vườn ươm này đang bón thúc cho cây bén rễ, đâm chồi để chờ xuất đi các thị trường: Hà Nội, Đà Nẵng, Qui Nhơn, Nha Trang, TP.HCM...

Anh Dâng, một nghệ nhân chuyên nghiệp cây cảnh ở phường 8 (TP Tuy Hòa) cho biết: "Lộc vừng Phú Yên đang được thị trường cây cảnh ưa chuộng, nhất là các tỉnh phía Bắc. Từ một vài chuyến cây xuất tỉnh vào đầu năm 2003, hiện nay chúng tôi nhận đơn đặt hàng liên tục. Đây là một loại cây cảnh sang trọng, quý hiếm; các nơi không có lộc vừng, họ mua về tôn tạo cảnh quan cho các khu du lịch sinh thái, công sở, nhà hàng, khách sạn. Vào dịp Tết, giới sành điệu chỉ cần có một cây lộc vừng trong nhà, lặt lá cách đêm Trừ tịch 10-15 ngày, sáng mùng một Tết cây sẽ rựng lên những lộc non mơn mởn là đủ để chúc phúc tài lộc cho một năm mới, sướng không gì bằng".

Cái "sướng" ấy đã làm lộc vừng có giá, cây dáng thế đẹp chỉ nhà giàu mới "bê" nổi! Tại Phú Yên, nơi giá cây còn tương đối rẻ, cây nhỏ độ bằng bắp vế, cổ chân đã có tiền triệu; đại thụ có dáng thế "độc" thì cỡ một chục đến vài chục triệu đồng/cây là chuyện thường. Nhiều cây khi "lọt" vào các đô thị lớn thì... vô giá. Ông Dâng mới xuất hai xe tải cây lộc vừng đi Hà Nội, mỗi xe 15-20 cây; đợt cây mới lấy từ huyện Đồng Xuân về còn trơ gốc rễ, chất lên xe như củi, vậy mà trừ chi phí ông cũng kiếm được trên 10 triệu đồng. Chúng tôi hỏi giá những cây trong vườn cỡ ngang bụng, đang lún phún chồi non, ông Dâng cho hay: "Tùy to, nhỏ, dáng thế, khi đã tạo cho cây đạt hình thái nghệ thuật mà định giá nhưng phải từ 3-5 triệu đồng/cây".

 
Cây lộc vừng đại kiểng vừa mang từ rừng về và Một cây lộc vừng đang được ủ để lên lá non - Ảnh: M.T - HP

Về Hòa Xuân Nam (huyện Đông Hòa) gặp anh Bính đang "o bế" 15 cây lộc vừng trước sân nhà và được anh... bật mánh làm ăn: "Cây lộc vừng khi đã đưa từ rừng về trồng sống rồi thì mau thấy bạc triệu, nhưng không phải dễ ăn như nhiều người tưởng. Tìm được cây ra dáng thế đã khó, ươm trồng cho cây sống càng khó hơn. Để đào được một cây to cao nặng hàng tạ phải có ít nhất ba người, gặp chỗ không có đường vận chuyển hoặc cây to nặng không khiêng nổi phải mướn xe cẩu tới kéo, chi phí đó cũng phải mất 3 đến 5 trăm ngàn đồng/cây. Về trồng cây sống thì khỏi phải nói, còn lỡ cây chết thì tiếc đến bứt đầu, bứt tai. Còn nếu gặp kiểm lâm thì coi như mất trắng".

Vừng ơi, còn lộc?

Như vậy là đã rõ tại sao dạo này đi đâu cũng thấy dân cây cảnh đổ xô săn lùng lộc vừng. Những lộc vừng đại thụ bên con sông, bến nước đầy ắp kỷ niệm tuổi thơ cắt cỏ chăn bò, giờ tự nhiên biến mất. Rừng lộc vừng dọc sông ven suối ở Phú Sơn, Thác Dài, Suối Cối, Kỳ Lộ, Xuân Quang...  (huyện Đồng Xuân) đang bị đào phá nham nhở. Ban đầu chỉ vài nhóm chơi kiểng lác đác đi đào lộc vừng, giờ thì đi thành đoàn có cả xe tấn tháp tùng. Nhiều nhóm "chạy theo phong trào", cứ thấy lộc vừng là đào tận diệt, đưa về không biết chăm sóc nên thường bị chết quá nửa! Theo đà này vài năm tới cây lộc vừng ở Phú Yên có nguy cơ bị khai phá cạn kiệt, dẫn đến tàn phá môi trường nhiều vùng!

Lộc vừng được coi như một loại cây cảnh quý hiếm, giống như các loài gỗ quý cần được bảo tồn. Những người am hiểu còn ví lộc vừng như những lũy tre bám đất giữ làng. Loài cây này góp phần kiến tạo cảnh quan môi trường, giữ đất và nước, sông suối, ao hồ, chống xói mòn đất đai,... Do đó, cây lộc vừng cần được quản lý, khai thác, hưởng lợi theo Luật Bảo vệ và phát triển rừng.
Và để chống "nóng, cháy" lộc vừng trong nhiều năm tới nữa, rất cần một quy trình nhân giống kịp thời của các nhà sản xuất cây kiểng.

Mạnh Tâm - Hùng Phiên

Top

Bạn không thể gửi bình luận liên tục. Xin hãy đợi
60 giây nữa.